Aan de noordzijde van het pittoreske dorpspleintje van het dorp Sloten bevindt zich de Sloterkerk met haar karakteristieke uiterlijk. Deze plek kent een rijke en bewogen historie. In de publicatie ‘de Sloterkerk in kort bestek’ gaat Bert Stilma in op de geschiedenis van de kerk.
Als men afgaat op de beschikbare bronnen is deze in de negentiende eeuw gereedgekomen zogenoemde waterstaatskerk al de vierde kerk. Het derde kerkgebouw stamt uit de zeventiende eeuw. Verschillende schilders zoals Jan Abraham Beerstraaten en Rembrandt van Rijn hebben deze kerk geschilderd c.q. getekend. In de middeleeuwen heeft er nog een ouder en zeer fors kerkgebouw gestaan. Deze tweede kerk werd echter in 1573 grotendeels verwoest. Waar de eerste Sloterkerk precies heeft gestaan is niet helemaal met zekerheid vast te stellen. Wel is bekend dat vlakbij de plaats waar nu het (voormalige) stadsdeelkantoor Osdorp staat vroeger een nederzetting was gevestigd. Uit opgravingen mag worden afgeleid dat daar (behalve boerderijen) ook een houten kapelletje heeft gestaan.
De alleroudste kerk van Amsterdam heeft dus in Sloten gestaan.
Colofon:
Titel: ‘de Sloterkerk in kort bestek’
Uitgave: Stichting Vrienden van de Sloterkerk
Uitgever: Amsterdam Drukwerk, 2018
Auteur: Bert Stilma
Besteladres: svvs28@gmail.com
De kosten van het boekje zijn 7 euro inclusief portokosten. 32 pagina’s, rijk geïllustreerd en toegankelijk geschreven.
Tijdlijn Sloterkerk
10e eeuw
- 993: Mogelijke eerste vermelding van een kapel te ‘Scloten’ in een document (waarop een oorkonde uit 1063 waarschijnlijk gebaseerd is). De locatie van deze kapel is onbekend, maar vermoedelijk lag deze ten zuiden van het toenmalige Slotermeer, in de buurt van het huidige Osdorpplein.
11e eeuw
- 1063: Bisschop Willem I van Gelre vermeldt de kapel te ‘Scloten’ in een oorkonde.
12e eeuw
- 1175: Vermoedelijke stichting van een nieuwe nederzetting op de huidige locatie van Sloten, langs de Sloterweg. Mogelijke reden voor de verhuizing zijn overstromingen vanuit het Slotermeer.
- ~1200: Bouw van een nieuwe stenen kerk, gewijd aan Sint Pancras, op de huidige locatie van de Sloterkerk. Mogelijk is deze kerk begin 13e eeuw iets van plaats veranderd.
16e eeuw
- 1572: De Sloterkerk wordt verwoest door de Geuzen tijdens de Tachtigjarige Oorlog, in het kader van het Beleg van Haarlem.
- 1594: Anonieme tekening van de (bijna?) oudste Sloterkerk in het nieuwe dorp. Deze afbeelding moet uit het geheugen zijn gemaakt, want het gebouw was al verwoest.
- ~1600: Het ‘Oud Kerkhof’ (op de locatie van het eerste dorp) wordt nog steeds genoemd op kaarten, wat suggereert dat het nog steeds in gebruik was.
17e eeuw
- 1645: Ets van Geertruyd Roghman toont de ruïne van de Sloterkerk. Alleen het westelijkste deel (ingangsportaal onder de toren) is opgeknapt.
- 1654: Afbraak van de restanten van het koor van de verwoeste kerk. De vernieuwde kerk krijgt een bescheiden kooromgang.
- 1664: De restanten van het middenschip worden hersteld en in gebruik genomen als protestantse kerk. Restauratie van de lezenaars.
- 1686: Titia van Rijn, kleindochter van Rembrandt, trouwt in de Sloterkerk met Francois Van Bijler (de jonge).
19e eeuw
- Begin 19e eeuw: Eigendom van alle kerktorens wordt toebedeeld aan de lokale overheden.
- 1850: Nieuw Knipscheer-orgel wordt geplaatst in de kerk.
- 1857: Inspectie van de Sloterkerk door J. Keijzer, opzichter van de Provinciale Waterstaat. Het kerkbestuur krijgt het bevel “om alle dienst in de kerk onmiddellijk te staken en tot spoedige sloop van het gebouw over te gaan”.
- 1860: Eerste steenlegging van de huidige Sloterkerk door Jonkheer J.W.G. Boreel van Hogelanden, zoon van de commissaris van de koning in Noord-Holland. Ontwerp door P.J. Hamer, architect in dienst van Rijkswaterstaat.
- 1861: Opening van de huidige Sloterkerk. Elementen uit de 16e-eeuwse kerk (lezenaar, kroonluchters en Knipscheer-orgel) worden hergebruikt.
20e eeuw
- 1949: Historisch geïnteresseerde Slotense boeren J.P. Reijnierse en J. Hopman proberen de locatie van het ‘Oud Kerkhof’ te bepalen met behulp van oude kaarten.
- 1960: Eerste restauratie van de Sloterkerk. De toren wordt afgebroken en herbouwd.
- 1965: De toren van de Sloterkerk blijkt bouwvallig en moet opnieuw worden herbouwd.
- 1984: Eerste professionele opgraving in de buurt van het ‘Oud Kerkhof’, onder leiding van stadsarcheoloog Jan Baart. Er worden aardewerkscherven gevonden, maar geen sporen van een kerk of kerkhof.
- 1991: Opgravingen op het Dorpsplein leiden tot de conclusie dat de nieuwe nederzetting omstreeks 1175 is gesticht en dat de kerk rond 1200 is gebouwd.
21e eeuw
- 2003: Tweede restauratie van de Sloterkerk. De vloer wordt vernieuwd, er wordt een podium en een invalidentoilet gebouwd. De kerk wordt opengesteld voor culturele activiteiten, zoals concerten.
- 2011: Onthulling van een muuranker ter ere van het 150-jarig bestaan van de Sloterkerk door nazaten van de familie Boreel.